Tinh, khí, huyết, thần, tân dịch

Cơ thể người gồm lục phủ ngũ tạng. Mọi hoạt động của tạng phủ đều nhờ vào cơ sở vật chất là tinh, khí, huyết, thần, tân dịch.

Tinh

• Tinh là cở sở vật chất của sự sống con người và các hoạt động cơ năng của cơ thể.
• Nguồn gốc: tinh được xuất phát từ hau nguồn là tinh tiên thiên và hậu tinh hậu thiên.

Tinh tiên thiên do bố mẹ truyền cho được tàng trữ ở thận.

Tinh hậu thiên do chất dinh dưỡng của thức ăn tạo ra được từ vận hóa của tỳ.

Hai nguồn tinh này đã bổ sung cho nhau tham gia vào quá trình sinh dục, phát dục của cơ thể.

Khí

Khí là thành phần cấu tạo của cơ thể, là chất cơ bản duy trì sự sống của con người.

• Tác dụng: khí thúc đẩy huyết và các hoạt động của tạng phủ, kinh lạc.
• Khí ở khắp nơi song còn mang tính chất của tạng trú ngụ như:

Thận khí, vị khí, can khí, kinh khí

• Nguồn gốc: gồm có khí tiên thiên, khí hậu thiên nhưng nó được xếp vào bốn loại khí đó là: nguyên khí, tông khí, dinh khí và vệ khí.
• Nguyên khí

Nguyên khí được gọi là sinh khí, chân khí, khí của chân nguyên do tinh của tiên thiên sinh ra, được tàng trữ ở thận, về sau được khí hậu thiên bổ sung.

Vậy khi nguyên khí đầy đủ cơ thể khỏe mạnh, nhanh nhẹn.

Nguyên khí không đầy đủ thì tạng phủ suy yếu, cơ thể gầy yếu, hay bị bệnh tật.

• Tông khí

Do khí trời của các chất tinh vi do tỳ vận hóa kết hợp tạo thành.

Vậy mọi sự hoạt động của khí, huyết, hô hấp, tiếng nói, hoạt động tay chân đều liên quan đến tông khí nên khi tông khí không đầy đủ gây mọi hoạt động trên bị giảm sút, dễ gây hiện tượng huyết ứ.

• Dinh khí (doanh khí)

Chủ yếu là chất tinh vi của đồ ăn thức uống được tỳ vận hóa tạo thành đi vào mạch giúp cho quá trình tạo ra huyết dịch và dinh dưỡng toàn thân. Bởi vì thế nếu dinh khí kém gây thiếu máu.

• Vệ khí

Có nguồn gốc từ tiên thiên do dương khí của thận sinh ra, đồng thời không ngừng được bổ sung bằng khí hậu thiên được tỳ vận hóa dinh dưỡng tạo thành. Vậy gốc của vệ khí ở  hạ tiêu, được nuôi dưỡng ở trung tiêu khai phát ra ở thượng tiêu.

Vệ khí phân bố toàn thân bên trong làm ấm nội tạng, bên ngoài làm ấm cơ nhục, da lông, đóng mở tuyến mồ hôi nên có nhiệm vụ chống ngoại tà xâm nhập và bảo vệ cơ thể.

Huyết

• Được tạo thành nhờ các chất dinh dưỡng do tỳ vận hóa, nên huyết do tinh khí đi trong mạch và tinh được tàng trữ ở thận sinh ra. Vậy huyết có quan hệ mật thiết nuôi dưỡng tạng phủ, bên ngoài vào cơ nhục, da lông, cân khớp.

Tân dịch

Tân dịch là chất nước trong cơ thể: chất trong là tân, chất đục là dịch.

Thần

Thần là cơ sở hoạt động về tinh thần, ý thức, tư duy của con người. Thần là biểu hiện bên ngoài của tinh khí, huyết, tân dịch.

coppy ghi nguồn: https://drugsofcanada.com

link bài viết: Tinh, khí, huyết, thần, tân dịch